Bioloog en primatoloog Frans de Waal is op 75-jarige leeftijd overleden in zijn woonplaats Atlanta (VS). Bron: NRC). Namens iedereen betrokken bij het Jane Goodall Instituut Nederland bieden wij onze oprechte condoleances aan zijn vrouw, familie en naasten.
De Waal was een van de meest vooraanstaande primatologen ter wereld, de discipline die zich bezighoudt met het bestuderen van apen. In 2007 werd hij door het Amerikaanse Time Magazine opgenomen in de lijst van de honderd invloedrijkste mensen ter wereld.
Foto: © Peyton Fulford/Dreamstime
Patrick van Veen, gedragsbioloog en Jane’s Circle of Hope ambassadeur:
“Een uitzonderlijk goed observator, die begreep wat hij zag en de wetenschap erachter kon uitleggen aan een breed publiek.
Met zijn eerste boek ‘Chimpansee Politiek’ over zijn onderzoek, samen met Jan van Hooff, bij de chimpansees in Burgers’ Zoo, inspireerde primatoloog Frans de Waal niet alleen gedragswetenschappers, maar ook politici, topbestuurders en wetenschappers uit andere disciplines. Hij begreep dat wetenschap toegankelijk moest zijn voor een breed publiek en deelde zijn onderzoek en visie op de mens in zijn vele boeken. Actualiteit en complexe thema’s ging Frans de Waal niet uit de weg, zoals in zijn laatste boek ‘Anders’. Hij hield ons een spiegel voor en heeft ons laten inzien hoe weinig wij mensen verschillen van de chimpansee en bonobo.”
Chimpansee Politiek
De Waal’s boek ‘Chimpansee Politiek’ is een klassieker geworden in de studie van primaten en biedt fascinerende inzichten in de sociale dynamiek van chimpanseegemeenschappen. Door zijn jarenlange observaties en diepgaande analyses onthult De Waal complexe hiërarchieën, allianties en conflicten binnen chimpanseegroepen, waardoor we een dieper begrip hebben gekregen van de evolutionaire oorsprong van menselijk gedrag en politiek.
In Utrecht behaalde Frans zijn doctoraat onder begeleiding van Jan van Hooff (87), emeritus hoogleraar gedragsbiologie aan de Universiteit Utrecht en tevens allereerste voorzitter van het Jane Goodall Instituut Nederland. Jan groeide op tussen de aardvarkens en orang-oetans in Burgers’ Zoo; zijn vader was de directeur van de dierentuin.
Frans de Waal maakte van zijn passie voor het observeren van dieren zijn beroep. Hij schat dat hij minstens tienduizend uur heeft doorgebracht met het bestuderen van chimpansees. De Waal: “We hadden destijds nog geen beeldschermen. Ik zat aan de overkant van de gracht in Burgers’ Zoo, terwijl de apen op hun eiland zaten. We hadden ook een binnenruimte van waaruit we de dieren konden observeren.”
Foto: Anton van Hooff (links), voormalig directeur van Burgers’ Zoo, Frans de Waal (midden) en Jan van Hooff tijdens de boekpresentatie van ‘Chimpansee Politiek’.
Mama’s Laatste Omhelzing
Dit laatste werk van De Waal dankt zijn naam aan een video uit 2016 waarin een 59-jarige chimpansee genaamd ‘Mama’ op sterven ligt in Burgers’ Zoo. Mama is de oudste chimpansee en de matriarch van de beroemde chimpanseegroep van de dierentuin en ernstig ziek.
Jan van Hooff, die Mama sinds 1972 kende, bezocht haar in de week voordat ze in april 2016 stierf aan ouderdom. Terwijl Van Hooff met Mama praat en haar streelt, wordt ze langzaam wakker – haar tandvlees ontbloot en zijn hoofd vasthoudend. De emotionele connectie is duidelijk. Het duurde even voordat ze zich bewust werd van Jan’s aanwezigheid. Haar reactie was buitengewoon emotioneel en hartverscheurend. Mama speelde een belangrijke sociale rol in de kolonie. Dit beschrijft Frans de Waal in ‘Chimpansee Politiek’, over deze chimpansee kolonie in Burgers’ Zoo die hij sinds 1974 heeft bestudeerd.
Mama stierf kort na deze ontmoeting, maar de video bleef bestaan en heeft nu meer dan 10 miljoen views op YouTube. Frans de Waal gelooft dat chimpansees in staat zijn tot empathie, samenwerking en een gevoel van rechtvaardigheid.
Frans de Waal groeide op in een Brabants gezin met zes jongens. Vanaf 1981 verrichtte hij onderzoek in de Verenigde Staten. Hij bekleedde de positie van professor in de psychologie aan Emory University in Atlanta, Georgia, en fungeerde als directeur van een onderzoekscentrum waar mensapen worden bestudeerd.