Opvangcentrum Tchimpounga in de Republiek Congo heeft vier nieuwe chimpansees opgevangen: twee baby-chimpansees en twee volwassen chimpansees. Alle vier gered uit de illegale handel in Angola. Het gebeurt nog te vaak dat chimpansees gevangen worden en in de illegale handel terecht komen.
Vaak gaat het om baby-chimpansees waarvan de moeder gedood is voor bushmeat. Een paar hebben het geluk gered te worden en naar een opvangcentrum overgebracht te worden. Zoals Walter, Jose, Januario en Tina. Hieronder lees je hun verhaal.
De chimpansees
“Wanneer je chimpansees ontmoet, ontmoet je individuele persoonlijkheden”, zegt Jane Goodall en en dit geldt zonder twijfel ook voor de nieuwste bewoners van Tchimpounga.
Walter is een charismatische babychimpansee. “Hij heeft vertrouwen in alles en iedereen”, zegt Dr. Rebeca Atencia, directeur van Tchimpounga. Terwijl Walter vanuit Angola over land werd vervoerd, verwarmde hij de harten van de verzorgers door op zijn kooi te tikken en beleefd om eten te vragen. Hoewel Walter vrolijk en sociaal is, vertoont hij af en toe tekenen van het trauma uit het verleden. Als hij zich alleen of genegeerd voelt, pakt hij zijn knieën en wiegt hij heen en weer – een zelfverzachtende techniek die veel voorkomt bij chimpansees die op zeer jonge leeftijd bij hun moeder werden weggehaald.
Jose is iets ouder dan Walter en heeft de neiging banger te zijn voor de wereld om hem heen. Wanneer een verzorger de deur van zijn verblijf opent, probeert hij te ontsnappen. Dr. Rebeca legt uit dat hij ‘niet echt begrijpt waarvoor’ hij wil vluchten.
Januario is zo veerkrachtig als maar kan. Als baby werd hij verhandeld, in een dichtgelaste kooi op een bouwdepot vastgehouden en minstens elf jaar lang dagelijks beschimpt. Toen Dr. Rebeca hem voor het eerst ontmoette, had hij een gebroken arm en zichtbare tekenen van trauma. Maar ondanks zijn gruwelijke verleden past hij zich sneller aan zijn nieuwe omgeving aan dan iemand had verwacht.
Tina is een zachtaardige, oudere vrouwelijke chimpansee die als huisdier werd gehouden door een rijke Angolese familie. Er werd goed voor haar gezorgd, maar ze was eenzaam in haar kooi. Chimpansees zijn sociale dieren, net als wij. “Het ergste dat een chimpansee kan overkomen, is dat hij alleen is“, zegt dr. Rebeca. Toen de jongste zoon van het gezin hoorde over dierenwelzijn, heeft hij zijn vader overgehaald Tina op te geven, zodat ze een beter leven zou krijgen in Tchimpounga.
Maanden voorbereidend werk
Een reddingsactie gebeurt niet zomaar. Er gaan maanden aan voorbereidend werk aan vooraf om de benodigde vergunningen voor de internationale overdracht van chimpansees voor elkaar te krijgen en om het transport te regelen. Zonder de hulp van onze partner ‘Wild at Life’ en CITES (Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten) was het nooit gelukt.
Integratie in de groep
In het wild leven chimpansees in familiegroepen. Het zijn sociale dieren en ze zijn het gelukkigst als ze samen leven met soortgenoten. In de opvang zijn het geen familieleden waar ze mee in de groep komen. De integratie van nieuwe chimpansees gebeurt dan ook met de grootste zorg.
Voor de baby’s verliep de integratie vrij snel. Walter en Jose zaten al bij elkaar. Na een korte quarantaine werden de twee één voor één voorgesteld aan een groep van twaalf andere babychimpansees. De groep, die nu met Walter en Jose uit veertien chimpansees bestaat, brengt hun dagen buiten in een grote omheinde plek door, al spelend en klimmend in de speeltoestellen. Het zal voor Jose wat meer tijd kosten om met zijn trauma om te gaan, maar socialisatie kan hem helpen zijn angsten te overwinnen en om zelfvertrouwen te ontwikkelen.
De volwassen chimpansees hebben meer tijd nodig om zich aan te passen en het integratieproces heeft meer tijd nodig. Eerst mochten Tina en Januario een groep volwassen chimpansees van een afstandje bekijken. Daarna maakten ze langzaam kennis met de andere chimpansees. Januario’s eerste kennismaking met een vriendelijk mannetje Bebo was belangrijk. Niet alleen was Bebo de eerste chimpansee die hij ontmoette sinds hij als baby bij zijn moeder werd weggehaald, Bebo kan Januario ook beschermen tegen agressie. Hun groep bestaat nu uit zes volwassenen die hun dagen samen doorbrengen in een groot buitenverblijf. Januario kan rennen en klimmen – een grote verbetering vergeleken met het feit dat hij in Angola in een kleine kooi werd gehouden. Tina is voorzichtiger, maar heeft goede interactie met de anderen.
Over Tchimpounga
Het Tchimpounga Chimpanzee Rehabilitation Center ligt in de Republiek Congo. Hier komen chimpansees terecht die zijn gered uit de handen van stropers, handelaren of mensen die chimpansees illegaal als huisdier houden. Ze komen uit vaak vreselijke situaties maar in de opvang zijn ze veilig en krijgen ze de verzorging en liefde die ze nodig hebben. In de opvang maken ze – vaak voor het eerst – kennis met soortgenoten en kunnen ze een zo natuurlijk en wild mogelijk leven leiden in een natuurlijke leefgebied. Naast de dagelijkse verzorging van de dieren is er ook aandacht voor natuurbescherming en educatie. Het opvangcentrum ondersteunt, onderwijst en werkt daarbij samen met de lokale bevolking. De dierverzorgers zijn allemaal lokale inwoners.
Tchimpounga is het grootste chimpanseereservaat van Afrika en sinds 1992 zijn er meer dan 200 chimpansees opgevangen. De verzorging voldoet aan de hoogste standaard voor Animal Welfare. Er worden ook andere bedreigde dieren opgevangen zoals mandrillen, meerkatten, schubdieren en diverse vogels en reptielen.
Illegale handel in wilde dieren
Helaas zijn chimpansees voor veel mensen nog steeds een gewild huisdier. Daarnaast kun je ze nog altijd in het circus en langs de straat vinden, waar ze gedwongen worden kunstjes te doen en toeristen te vermaken. In al deze gevallen gaat het vaak eerst om ‘schattige’ babychimpansees. Deze jonge dieren worden uit het bos gevangen. Hierbij komen meestal ook nog meerdere (oudere) chimpansees om in een poging hun kinderen te beschermen. Soms komen daarom ook gewonde chimpansees terecht in onze opvangcentra.
Veel (illegaal) gevangen chimpansees krijgen ongezond (mensen) eten aangeboden en brengen hun leven door in een totaal onnatuurlijke wereld. Naarmate de chimpansees ouder worden, vormen zich dan ook steeds meer problemen: niet alleen qua gezondheid, maar vooral ook in hun gedrag. Chimpansees zijn natuurlijk helemaal geen geschikte huisdieren, vaak raken mensen de controle over de dieren kwijt wanneer de chimpansees volwassen (en sterk!) worden. Sommige van deze chimpansees komen dan ‘gelukkig’ terecht in opvangcentra, waar ze langzaam kunnen revalideren en weer kunnen leren chimpansee te zijn.
Dit proces is, zoals je je kunt voorstellen, enorm stressvol en traumatiserend voor alle betrokken chimpansees. Een mooie toekomst hebben de jonge dieren vaak ook niet: ze groeien op zonder soortgenoten en zonder ooit te leren wat een normale chimpansee doet of eet. Een jonge chimpansee blijft in het wild gemiddeld 9 tot 10 jaar bij de moeder en zonder deze tijd missen ze dus een groot deel van hun opvoeding en de nodige overlevingstechnieken.
Help mee
We blijven vechten voor deze prachtige dieren. Om ze te beschermen, hun leefgebieden te beschermen en om geredde chimpansees een tweede kans te geven. Kijk hier voor meer informatie over de opvangcentra die wij als het Jane Goodall Instituut Nederland ondersteunen.